Eerst een thuis

Niemand wordt dakloos geboren in Nederland. En toch blijft het aantal dak- en thuisloze mensen groeien. Jules van Dam, bestuurder van de Tussenvoorziening, ziet hoe we de vrije val van een woning naar de straat maatschappelijk steeds moeilijker kunnen stuiten. “Elk dakloos mens laat op een bepaalde manier zien dat er ergens in de zorgketen iets niet goed functioneert.”

Ieder mens recht op zorg

“In de periode 2000-2006 bleken we binnen de kortste tijd in staat om dakloosheid op te heffen. De GGZ en de verslavingszorg namen integrale verantwoordelijkheid voor de juiste zorg aan dakloze mensen. De zorgketen sloot goed aan bij de maatschappelijke opvang; ieder mens had recht op zorg.”

“Na 2006 werd het verantwoordelijkheidsgevoel vanuit de zorgketen snel minder. Om allerlei redenen: van financieringsproblemen tot de mogelijkheid om bij andere groepen sneller succes te boeken. Als sector vonden we hierin onze weg. Met oplossingen als Housing First, gemengd wonen en Krachtwerk lukte het om veel dakloze mensen onderdak te bieden.”

De woningmarkt – oorzaak van dakloosheid

“De laatste jaren wordt dit steeds moeilijker. Er zijn te weinig woningen voor uitstroom uit de opvang, maar er belanden ook meer mensen in de opvang door het gebrek aan huisvesting. De woningmarkt biedt te weinig oplossingen voor dakloosheid én is er nu zelfs een veroorzaker van. Niemand wordt er beter van om langdurig bij vrienden op de bank te verblijven. We zien mensen die zich voorheen goed zelf konden redden, afglijden en dakloos worden.”

“Het gevolg van het tekort aan huisvesting wordt voor onze ogen groter. Mensen slapen langer in de opvang. En meer mensen slapen op straat, met name EU-arbeidsmigranten. Sinds november 2022 kunnen we, in overleg met de gemeente Utrecht, gelukkig tijdelijk onderdak bieden aan maximaal 20 EU-arbeidsmigranten. We zien dat dit een succesvolle manier van opvang is. De meeste mensen hebben binnen 2 weken weer werk en onderdak. We kunnen voorkomen dat deze mensen op straat terecht zouden komen, met alle risico’s van dien. En daar zijn we trots op.”

“Het aantal reguliere dakloze mensen op de Stadsbrug groeide ook; inmiddels zijn dat er 20. We zien dat we eigenlijk elke 1,5 jaar een nieuwe opvang moeten openen in Utrecht. In 2023/2024 groeide de Stadsbrug uit tot een permanente opvanglocatie. In 2022 gold dat voor de locatie van het Leger des Heils aan de Biltstraat. En we weten nu al: door het beperkt aantal woningen, is er eind 2024 of begin 2025 weer een nieuwe opvang nodig.”

Wonen eerst

“Dit staat haaks op het principe van ‘wonen eerst’, dat we in Nederland en ook in Utrecht aanhangen. Want iedereen is het er over eens: zo snel mogelijk huisvesten, eerst een thuis, is de enige echte oplossing om dakloosheid te doorbreken. Op dit moment zijn we daar ver vandaan. Niet: eerst een thuis, maar: wellicht, misschien, eventueel, ooit ergens een thuis. Als opvang zijn we de problemen van de woningmarkt aan het oplossen. Op een heel dure manier, voor alle betrokkenen.”

“Gelukkig kunnen we een deel van het groeiend aantal dakloze mensen wel een eigen woning bieden in onze gemengd wonen projecten: in 2023 meer dan 40 mensen bij Tango en 14 op de Linschotensingel. En in 2024 starten we met Buur en met Omloop 2A, een woonproject speciaal voor oudere cliënten.”

“Met grote regelmaat bespreken we de huidige druk met de corporaties en de gemeente Utrecht. We zijn nog niet in staat deze beweging te keren, helaas. Dus blijven we de gevolgen zo goed mogelijk managen. En blijven we doen wat we vanouds doen: mensen opvangen die, om wat voor reden dan ook, onvoldoende geholpen worden.”